Chùa Mía (Sùng Nghiêm tự )là một ngôi chùa ở xã Đường Lâm, huyện Ba Vì, Hà Nội. Xưa kia, vùng này là Cam Giá, tên Nôm là Mía, nên chùa này được quen gọi là chùa Mía. Đây là ngôi chùa lưu giữ nhiều tượng nghệ thuật nhất Việt Nam
Chùa Mía nằm ở thị xã Sơn Tây , tỉnh Hà Tây , cách Hà Nội 40km về phía Tây Bắc . nằm trên quả đồi giữa làng Ðông Sàng (xã Ðường Lâm) . Chùa được xây dựng từ thời xa xưa lắm . Ðến đầu thế kỷ thứ 17 , chùa bị hoang phế , điêu tàn . Người ta kể chuyện rằng bà cung phi Ngọc Dong còn gọi là Ngô thị Ngọc Diệu là phi tần trong phủ chúa Trịnh Tráng (1623-1657) , gốc người làng Mía , năm 1632 đã bỏ tiền rồi đứng ra khuyên mộ dân trong vùng cùng nhau tôn tạo ngôi chùa . Khi bà chết nhân dân trong vùng mến mộ uy đức của bà đã cho tạc tượng và đưa vào phối thờ tại chùa Mía . Người dân trong vùng còn gọi bà bằng một cái tên rất tôn kính là Bà Chúa Mía.
Chùa Mía là một ngôi chùa có thể nói có nhiều tượng phật nhất trong tất cả các ngôi chùa ở Việt Nam . Tại đây có khoảng 287 pho tượng được phân bố bài trí trang nghiêm , đó là 287 câu chuyện ngợi ca những đức tính tốt đẹp tài trí của dân tộc Việt Nam.
Khách đến chùa phải đi qua chợ Làng Mía, táp nập , đông vui , cả bốn mùa. Cổng chùa đơn sơ , thoạt nhìn vào khó đoán được cảnh trí bên trong chùa , chỉ thấy cửa Tam quan thấp thoáng trong tán cây đa già như những vệt màu đen loang lỗ trên màu trời và màu cây . Tầng trên tam quan có một quả chuông lớn đúc từ năm Cảnh Hưng thứ 6 (1745) thuộc đời Lê và một chiếc Khánh Ðồng , đúc năm Thiệu Trị thứ 6 (1846) . Cổng Tam quan nằm dưới một cây đa đại thụ , tán phủ rất rộng , rễ cây chi chít , nổi lên trên mặt đất. Có tuổi dễ chừng cũng đã hàng trăm năm mà vẫn xanh um tươi tốt . Cây đa này gần như trùm hết toàn cảnh phía trước ngôi chùa . Bước vào chùa , khu vực dưới tán cây đa là một khoảng không thanh tịnh , thoáng đãng và yên tĩnh , có cảm giác như bước vào một nơi khác hẳn , chỉ ngăn cách một bức tường rào nhưng bên trong và bên ngoài như hai thế giới khác biệt.
Gần gác chuông và cây đa cổ thụ là tòa bảo tháp Cửu phẩm Liên Hoa cao 13 m
Tòa tháp này mới được xây dựng gần đây để thờ vọng Xá lị đức Phật . Ðây cũng là ngọn Tháp bút , Kính Thiên , bổ túc và chấn giữ cho mạch văn của làng quê phát triển. Bên trong là khu nội điện gồm : Tiền đường , Ðại Hùng , Bảo Ðiện , Thượng điện được cấu trúc theo kiểu “Nội công ngoại quốc” trông rất bề thế , phô diễn vẻ uy nghiêm chốn phật đường . Phía trong tiền đường có dựng một tấm bia lớn đặt lên lưng rùa , ghi rõ niên đại Ðức Long năm thứ 6 (1632) đời Lê. Ngoài ra còn có một tấm bia kích cỡ lớn nhất và có niên đại cổ nhất ở khu vực chùa . Chân bia có chạm hình lưỡng long chầu nguyệt , phía dưới có đài sen rực rỡ.
Gian trái tiền đường có bàn thờ chúa Liễu Hạnh. Sau tiền đường là chùa Trung, tiếp theo là chùa Thượng – hậu đường. Có hai dãy hành lang nối chùa Trung và chùa Thượng, bao quanh lấy Phật điện ở giữa.
Chùa Trung và chùa Thượng còn giữ được bộ khung gỗ mà có nhiều phần điêu khắc có từ thế kỷ 17. . Ở chùa Trung có hai pho tượng Hộ Pháp lớn và 8 pho tượng Kim Cương. Mỗi pho tượng là hình tượng một võ tướng đang trong tư thế chuẩn bị chiến đấu để trừ tà bảo vệ phật pháp. Hình khối, bố cục vững chắc, thân hình cân đối, đường nét thoải mái và khỏe. Tại chùa Thượng, người ta còn thấy các động bằng đất đắp. Trong và xung quanhcác động có khá nhiều tượng. Trong một động có cả tượng Phật Thích Ca nhập Niết bàn. Pho tượng Tuyết Sơn cao 0,76 m và Quan Âm Tống Tử cao 0,76 m ở đây cũng rất đẹp. Tượng Quan Âm thường được gọi là tượng Bà Thị Kính. Tượng này diễn tả một người phụ nữ thùy mị, có duyên, vẻ mặt hơi buồn nhưng rất hiền từ nhân hậu, ẵm một đứa bé bụ bẫm kháu khỉnh. Đường nét chạm khắc mềm mại, trau truốt.
Bên trong toà Ðại Hùng bảo biện , nguy nga đồ sộ có 287 pho tượng trong đó có 6 tượng đồng , 107 tượng mộc và 174 tượng thổ . Ðặc biệt ở chùa Mía có những cây cột bằng gỗ mít rất to lớn một người ôm không hết , lên nước láng bóng rất đẹp .
Ðến chùa Mía ngày rằm hay mùng một du khách sẽ thấy lại quang cảnh rất đẹp và trang nghiêm của các cụ bà trong làng . Ở đây vẫn còn giữ phong tục đi lễ chùa ngày rằm, mùng một rất nghiêm túc . Các cụ bà áo dài tứ thân, khăn đen vấn đầu , đi lễ chùa cầu kinh . Các cụ đi từng đoàn từ mái tam quan , vào chùa , ngồi cầu kinh , lạy phật , rồi từ đó đi ra sau nhà chính . Tiếng chuông , tiếng mõ , câu kinh , hòa lẫn vào dòng người áo dài vấn khăn du khách sẽ có cảm giác như trở về thời xa xưa , hay giống như mình đang xem một bộ phim lịch sử nào đó . Tượng và người như thể không phân biệt được . Vòng ra phía sau chùa , vườn hoa cây cảnh thơ mộng và đặc biệt là một không gian yên tĩnh gần như tuyệt đối làm lòng người chợt thấy thanh thản .
Bên ngoài , cách chùa Mía khoảng 200 mét , có một ngôi đình làng mới được xây dựng , những ngày lễ , các cụ ông , cụ bà ra đình ngồi uống chén nước , trò chuyện , hay cùng chờ nhau đi lễ chùa . Tại đình những câu chuyện làng được đem ra bàn luận , tổ chức ngày lễ , hội …. Nhất là những ngày đầu xuân , tại đây có tổ chức những nghi lễ , những phong tục cổ truyền của dân tộc . Ðến đây du khách sẽ được thấy lại một trong những đặc trưng của văn hóa miền quê xứ Bắc . Gặp gỡ những con người có thể kể lại vanh vách những câu chuyện huyền thoại , những nét đẹp văn hóa cổ …. tưởng đã mất hẳn theo thời gian và theo dòng phát triển của thời hiện đại . Chùa Mía , nơi không thể thiếu khi có dự định đi thăm các ngôi chùa trên đất Bắc.
Người làng Mía có câu ca dao về pho tượng:
Nổi danh chùa Mía làng ta,
Có pho Tống Tử Phật Bà Quan Âm
Với những tác phẩm nghệ thuật điêu khắc và kiến trúc độc đáo, với quy mô bề thế và đẹp. Chùa Mía đã được Bộ Văn hóa – Thông tin xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật.
Thuyngakhanhhoa tổng hợp
*MỤC LỤC – CÁC NGÔI CHÙA TẠI MIỀN BẮC
Thuyngakhanhhoa's Blog 